Complementair ontwikkelen 1
Ik werk veel met trainees die werkzaam zijn bij grote bedrijven. Bij deze jonge mensen komt de noodzaak tot complementair ontwikkelen sterk naar voren, alhoewel dit voor iedereen belangrijk is om in balans te komen. Vaak hebben trainees maar één kant in zichzelf goed ontwikkeld, ze hebben zich daar mee geïdentificeerd en daar lopen ze tegenaan.
Wat is complementair ontwikkelen? Stel, je hebt als kwaliteit bijvoorbeeld doorzetten. Dat is jouw succesformule geworden. Je bent er goed in en anderen waarderen je erom. Je zegt over jezelf: “Ik ben een doorzetter.” Het is een deel van je identiteit geworden. Wat je doet of nalaat en wat je wel of niet accepteert over jezelf, moet binnen het beeld van doorzetter passen. Als je in een bepaalde situatie wel doorzet, dan ligt het aan jou. Als je een keer niet doorzet, dan zal je dat vrijwel automatisch aan de omstandigheden wijten. Dit doe je niet expres, zo werkt ons brein. Waar wij van overtuigd zijn, dat zien wij graag bevestigd.
Tegelijkertijd krijg je daarmee een blinde vlek. Je vergeet namelijk dat je ook de andere kant hebt. Een kant waar je helemaal niet doorzet, maar afwacht. De dingen laat gebeuren, signalen mist, problemen weg wacht. Een passieve kant dus. Je kunt alleen in balans komen als mens, als je je complementair ontwikkelt, dus met beide kanten van deze medaille aan de slag gaat. Dan merk je iets bijzonders: als mens heb je altijd ook de andere kant van je (erkende) talent en als je deze in beheer krijgt, dan wordt dat ook een talent.
Er zijn veel medailles mogelijk. Een ander voorbeeld: een trainee is sterk geïdentificeerd met zijn resultaatgerichtheid. Tegelijkertijd zie ik bij deze trainee een enorme gevoeligheid voor relatiegerichtheid. Een grote kracht, helemaal in combinatie met resultaatgerichtheid. Maar de trainee houdt zelf liever vast aan resultaatgerichtheid. De achterliggende overtuiging is: Resultaatgericht is sterk, dit past bij mijn identiteit. Gevoel niet, dat staat gelijk aan zwak en dat wil ik niet zijn.
Dit kom ik overigens ook heel vaak tegen bij leiders.
Vroeger was ik sterk geïdentificeerd met mijn onafhankelijke en gevende kant, maar inmiddels weet ik ook dat ik een afhankelijke kant heb, waar ik anderen nodig heb. Hoe meer ik zelf bewust ben van dat evenwicht en die twee kanten in mezelf herken in mijn dagelijks functioneren, hoe meer ik van beide eigenschappen de kwaliteit kan inzetten. Tegelijkertijd herken ik veel eerder wanneer ik in de valkuil val die hoort bij deze kwaliteiten.
Als ik te afhankelijk word in een bepaalde situatie, vraagt het een beweging naar zelfstandigheid. Als ik te onafhankelijk word, vraagt het een beweging naar samenwerken. In plaats van dat ik slaaf word van de omstandigheden, leid ik mezelf. Ik sta meer in mijn kracht en ben veel effectiever, omdat ik het herken. Bovendien voel ik me veel sterker. Want op het moment dat onafhankelijk gedrag niet meer werkt, is de eigenschap niet meer effectief. Dan ga ik natuurlijk mijn kracht uit. Vroeger wist ik dan niet wat ik kon doen. Nu trouwens soms ook nog niet. En dat geldt voor beide kanten in mezelf. Groei stopt nooit.
Het goede nieuws is dus: we hebben allemaal de andere kant van ons Grote Talent ook in huis (en het is helemaal fijn als je dat al jong ontdekt). In de combinatie van beide talenten zit vaak je onderscheidend vermogen. Dat is wat je uniek maakt. Als je naast doorzetten ook kunt loslaten of opgeven, kun je leren het juiste talent op het juiste moment in te zetten. Doorzetten of opgeven, afhankelijk van wat de situatie vraagt.
Als je geen contact hebt met de duale kanten in jezelf, zul je merken dat je daar tegenaan gaat lopen. Iedereen loopt namelijk vroeg of laat een keer tegen het einde van zijn succesformule aan. Als je kunt doorzetten en volhardend bent, is je valkuil dat je te ver gaat, over grenzen van anderen heen. Of je neemt de mensen in je omgeving onvoldoende mee en hebt daardoor te weinig mensen aangehaakt bij jouw plannen, of niet de goede mensen of alleen de enthousiaste mensen die jou niet belemmeren. Kortom je (organisatie) sensitiviteit is onvoldoende. Je denkt dan misschien: “Zo ben ik (= identiteit). Ik neem initiatief, dat is toch goed! (= bagatelliseren van effect op je omgeving)”. Maar zo ben je niet helemaal. Zo ben je ook. Je onderschat het effect dat je hebt op je omgeving. Want als je wilt kijken, dan is er nog veel meer in jou.
Als je van jezelf weet dat je kunt doorzetten, en initiatief neemt, en je bent bereid echt te kijken, dan zul je merken dat er ook gebieden in je leven zijn, waar dat niet zo is, waar je volgt. Waar je passief bent of waar je problemen weg wacht. En van die situaties heb je ook last, maar wel op een hele andere manier. Je voelt je dan het slachtoffer of beter: onbegrepen. (Het woord slachtoffer past natuurlijk niet bij de identiteit van een doorzetter.)
Als je dan terugblikt op een situatie waarin je tegen je valkuil van je talent bent aangelopen, zul je zien dat je bepaalde signalen genegeerd hebt. Signalen die niet zo goed uitkwamen voor de doorzetter in jou. Signalen vanuit je onderbuik. Als je leert om naar die signalen te luisteren, deze te volgen, en de andere kant van je erkende talent aan te zetten, dan zul je merken dat je goud in handen hebt: je twee talenten.
~ Annemarie Baltus
10 februari 2016
